Czas czytania: 7 min
Od początku, w wieku XVIII i XIX produkcję postrzegano głównie w wymiarze materialnym, a za czynniki produkcji uważano najczęściej materialne przedmioty oraz łączono z nimi pracę. Na tej podstawie w historii myśli ekonomicznej pojawiła się koncepcja czynników produkcji. Warto przypomnieć, który z ekonomistów, jako pierwszy sformułował tę definicję oraz kto ją rozwinął; otóż to Adam Smith w swoim dziele „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów” z 1776 roku, a później David Ricardo i John Stuart Mill rozwijali tę myśl. Następnie, Jan Baptysta Say wniósł istotny wkład, definiując trzy podstawowe czynniki produkcji:
Taka klasyfikacja czynników produkcji określana jest jako tzw. triada czynników produkcji.
Jednak austriacki ekonomista Joseph Alois Schumpeter w swojej pracy „Teoria rozwoju gospodarczego” w roku 1911 uznał jako czwarty czynnik:
Według Schumpeter’a, właśnie innowacje stały się motorem współczesnej ekonomii, a przedsiębiorczość objęła główną role w procesie tworzenia nowych technologii i modelów biznesowych.
To klasyczna ekonomia uważa, iż kapitałem są narzędzia i maszyny, natomiast współcześnie określa się to jako kapitał fizyczny, nazywane również dobrami kapitałowymi. Jednak niemniej ważnym jest kapitał ludzki, do którego zwykle zalicza się wiedzę i umiejętności siły roboczej; czyli praca.
To właśnie ci ekonomiści dali podwaliny, które obecnie są szeroko wykorzystywane w nowoczesnym zarządzaniu.
W rozważaniach na temat czynników produkcji swój wkład wniósł w 1967 roku również doc. dr Augustyn Woś z Katedry Ekonomiki Rolnictwa Wydziału Ekonomicznego UMCS, w swojej pracy „O koncepcji Produktywności czynników wytwórczych”. Autor przedstawia przekrojową analizę klasycznych i marginalistycznych teorii produktywności, czynniki produkcji. Krytycznie odnosi się do logiki i konsekwencji koncepcji Jana Baptysty Say’a, uważa ją za niespójną. Analizuje również rozwój myśli marginalistycznej oraz wskazuje na głębokie różnice, miedzy podejściem burżuazyjnym a marksistowskim, w kwestii wartości, produkcji i podziału. Całość rozważań wpisuje się w szerszy dyskurs o sposobach wyjaśnienia mechanizmów ekonomicznych, ich wagę w teorii oraz praktyce planowania gospodarczego.
Tyle historii, współcześnie właśnie te cztery czynniki: ziemia, praca, kapitał i przedsiębiorczość uważane są za właściwy podział.
W kontekście ekonomicznym, ziemia jako czynnik produkcji nie jest rozumiana jako powierzchnia, ale przede wszystkim są to zasoby naturalne dostępne w procesie produkcji. Dostępność ziemi i jej zasobność, jakość gruntu, mają ogromny wpływ na możliwości produkcyjne całej gospodarki. Szczególnie obecnie, gdy postęp technologiczny stale rośnie, znaczenia ziemi nie da się pominąć jako czynnika produkcji. Rozwój technologii współcześnie sprzyja rozwojowi odnawialnych źródeł taniej energii, co czyni ziemię jako czynnik niezbędny w procesie produkcji.
Praca to przede wszystkim wkład ludzki w proces produkcji, praca w wymiarze fizycznym oraz umysłowym, dzięki której możliwe jest wytwarzanie dóbr i usług. Praca w procesie produkcji jest filarem, zarówno ta wykwalifikowana jak i nie wykwalifikowana, jednak obecnie obserwuje się, że praca to nie tylko pakowanie, obsługa maszyn czy też montaż – a więc czynniki powtarzalne. Dużo większą rolę obecnie odgrywa wykształcenie, umiejętności pracowników, wiedza i talent. Wiedza i odpowiednie umiejętności są powodem, że wysoko wykfalifikowana kadra otrzymuje większe wynagrodzenie za swoją pracę. Jako efekt tychże pracowniczych zdolności pojawia się pojęcie kapitału ludzkiego. Pojęcie to wywodzi się z teorii ekonomicznych z lat 60, XX wieku. Teorie te podkreślają właśnie zasób ludzki jako kluczowym czynnikiem produkcji. Inwestowanie w kapitał ludzki poprzez szkolenia, czy sprzyjanie rozwojowi kompetencji sprawiają, jako istotny wpływ czynnik pracy. Trzeba podkreślić, że to nie tylko wiedza, umiejętności, doświadczenie ale również zdrowie pracowników ma wartość ekonomiczną i przyczynia się do wzrostu produktywności.
Przeczytaj również: Narzędzia Lean Management warte uwagi
Należy tutaj rozróżnić kapitał jako zasoby finansowe, ale również dobra wykorzystywane w procesie produkcyjnym jak np. maszyny, budynki, infrastruktura, ale również kapitał ludzki. Kapitał ludzki, na który składa się wykfalifikowana kadra. Inwestycja właśnie w kapitał jest niezbędna dla wzrostu produktywności oraz innowacji jako czynnik kapitału.
Niektórzy ekonomiści współcześnie traktują odrębnie kapitał fizyczny i kapitał finansowy, czy też zasoby ludzkie. Jednak wszystkie te dobra kapitałowe tworzą efektywny proces produkcji.
Obecnie jest powszechna zgoda wśród ekonomistów, że we współczesnych warunkach globalnej gospodarki, wiedza i innowacje mają bezpośredni wpływ nie tylko na tempo zmian gospodarczych ale również na szeroko rozumiane życie społeczne. Do najbardziej efektywnych gospodarek można zaliczyć te, którym udało się stworzyć przyjazne środowisko, zorganizować szybki i skuteczny proces uczenia się wraz z ugruntowaną decyzyjnością. Przekładając to na przedsiębiorstwo, to innowacyjność polega na doskonaleniu procesów i szerzej, doskonalenie działalności przedsiębiorstwa wraz z jego strukturami.
Przeczytaj również: Proces technologiczny w produkcji: kompleksowy przewodnik dla pracowników produkcji
Wszystkie czynniki produkcji przedsiębiorstwa są niezbędne do efektywnych procesów produkcji. Inwestycje w kapitał ludzki poprzez podnoszenie wiedzy pracowników poprawia jakość pracy, natomiast innowacje sprzyjają rozwojowi technologicznemu. Przedsiębiorstwa powinny dążyć do optymalizacji tych czynników, aby efektem była maksymalizacja zarówno produkcji jak i zysków, przy jednoczesnej minimalizacji kosztów. Przedsiębiorcy podejmują decyzję co do zakupów czynników produkcji dążąc do maksymalizacji zysków, którą się osiąga poprzez najbardziej trafną kombinację wszystkich czynników produkcji, dostosowanie podaży do efektywnego popytu na rynku.
Czynniki produkcji determinują popyt na produkty, ponieważ to od ich dostępności, jakości i połączenia zależy zdolność gospodarki i przedsiębiorstw do zaspokajania potrzeb rynku.
Przeczytaj również: Produkcja – na czym polega? Jakie są sposoby zarządzania produkcją i cyfryzacji produkcji?
Czynniki produkcji – ziemia, praca, kapitał oraz przedsiębiorczość – od wieków stanowią fundament rozwoju gospodarczego. To one wyznaczają zdolność przedsiębiorstw i całych gospodarek do wytwarzania dóbr i usług. Popyt na produkty nie istnieje w oderwaniu od tych zasobów – to właśnie ich dostępność, jakość i efektywne połączenie determinują, czy potrzeby rynku mogą zostać zaspokojone. Ekonomiści mówią w tym kontekście o popycie pochodnym: firmy angażują czynniki produkcji dlatego, że istnieje zapotrzebowanie na efekty ich wykorzystania. Ostatecznie to czynniki produkcji decydują o tempie innowacji, konkurencyjności i możliwościach konsumpcyjnych społeczeństw. Dlatego można stwierdzić, że to właśnie one w sposób zasadniczy determinują popyt na produkty.
Autor:
Bogusław Domasik
Konsultant ERP 4FACTORY
Dowiedz się więcej o rozwiązaniu ERP 4FACTORY
Dowiedz się więcej:
Kompleksowe rozwiązanie dla Utrzymania Ruchu i zarządzania zasobami dla produkcji
Kompleksowe rozwiązanie dla produkcji, pobierające dane wprost z maszyn produkcyjnych
Pięć głównych sposobów na optymalizację procesów produkcyjnych
71 889 05 60
